Ontdek de Ethiek in Jouw Vakgebied!
Ben jij een informatieprofessional die geïnteresseerd is in de ethische vraagstukken binnen jouw vakgebied? Wil je leren van toonaangevende experts en deelnemen aan diepgaande discussies over de invloed van ethiek op technologie, AI en governance? Schrijf je dan in voor de Lezingen KNVI Ethiek voor Informatieprofessionals!
Samen met de KNVI, DANW en HAN. Houdt de agenda van de KNVI in de gaten om in te schrijven, of stuur een mail.
September 2024, Joris Krijger (Volksbank) over “Tussen Code en Vrees: Verantwoorde AI in de Praktijk”
Joris Krijger (1991) is een techniekfilosoof die werkzaam is als Ethics & AI Officer bij De Volksbank. Daarnaast promoveert hij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op het onderwerp Ethiek en AI. In zijn werk richt Joris zich op de systeemaanpassingen die nodig zijn om menselijke waarden te borgen in AI en data science contexten. Hij is o.a. mede-oprichter van de Ethische Data Science Associatie en Founding Editorial Board Member bij Nature Springer’s AI & Ethics Journal.
Organisaties worden in toenemende mate geconfronteerd met de complexe ethische vraagstukken die de snel evoluerende wereld van AI met zich meebrengt. Hoewel er nog voldoende uitdagingen zijn om AI efficiënt in te zetten zijn de echt belangrijke uitdagingen van AI, zo betoogt Krijger, niet technisch maar ethisch van aard. Ze gaan verder dan alleen technische prestaties en nauwkeurigheid van modellen. AI dwingt ons om na te denken over welke waarden centraal moeten staan in de ontwikkeling en implementatie van AI-systemen. En, belangrijker nog, hoe we ervoor kunnen zorgen dat organisaties dit soort afwegingen structureel en bewust nemen. Na ruim vijf jaar onderzoek en praktijkervaring met het implementeren van ethische waarborgen bij AI in de context van De Volksbank deelt Krijger zijn inzichten over wat hij ‘ethische volwassenheid’ bij organisaties is gaan noemen.
Terugblik
Oktober 2024, Daniël Tijink (ECP) over Begeleidingsethiek
Daniël Tijink studeerde Wijsbegeerte van Wetenschap, Technologie en Samenleving (ir. UT) en promoveerde bij Technische Bestuurskunde (TUD). Hij werkte vijftien jaar als strateeg en coördinator bij de rijksoverheid rond onderwerpen als internet en telecom, privacy en de maatschappelijke mogelijkheden en gevolgen van ICT. Rond 2014 maakte hij de overstap naar ECP.
Hij is sinds 2014 lid van het MT en leidt het programma ethiek en digitalisering. Daar is de aanpak begeleidingsethiek (ABE) ontwikkeld, waarmee op een constructieve, participatieve manier ethiek bij innovatie in de praktijk wordt gebracht.
Er zijn rond de 100 sessies met ABE geweest over zeer verschillende technologische toepassingen ((generatieve)AI, robots, camera’s, (big) data, quantum etc) in zeer verschillende omgevingen (ziekenhuizen, gemeentes, scholen, politie, energieleveranciers, mediabedrijven, ouderenzorginstellingen etc.). De aanpak geeft een waardevol gesprek en waardengerichte handelingsopties voor de organisatie en praktische wijsheid als input voor beleid. De kennis wordt gedeeld op www.begeleidingsethiek.nl. Samen met prof dr ir Verbeek (rector UvA) schreef Daniël (dr ir Tijink) in 2023 het door uitgever Boom uitgegeven boek: De techniek staat voor iets. waar theorie, lessen uit de praktijk en een uitzicht naar de mogelijkheden van begeleidingsethiek staan beschreven.
Daniël onafhankelijk lid (naast werkgevers en werknemers) van de SER-cie digitale transitie en lid van de ethische commissie van Eindhoven, Den Bosch en Helmond.
Daniël Tijink studeerde Wijsbegeerte van Wetenschap, Technologie en Samenleving (ir. UT) en promoveerde bij Technische Bestuurskunde (TUD). Hij werkte vijftien jaar als strateeg en coördinator bij de rijksoverheid rond onderwerpen als internet en telecom, privacy en de maatschappelijke mogelijkheden en gevolgen van ICT. Rond 2014 maakte hij de overstap naar ECP.

Terugblik
November 2024, Ibo van de Poel (TU Delft) over Design for Values
Ibo van de Poel is hoogleraar Ethiek en Technologie aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de TU Delft. Hij is wetenschappelijk directeur van het Delft Design for Values Institute, een samenwerkingsverband tussen 5 faculteiten dat zich richt op het meenemen van waarden in technisch ontwerp (https://www.delftdesignforvalues.nl/). Hij is een van de principal investigators van het zwaartekrachtprogramma Ethics of Socially Disruptive Technologies, een groot tienjarig onderzoeksprogramma dat de disruptieve effecten van nieuwe technologie onderzoekt (https://www.esdit.nl/ ). Ook is hij lid van de KNAW, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Van de Poels onderzoek richt zich op verschillende thema’s in de ethiek en filosofie van technologie: verantwoord innoveren, ontwerpen voor waarden, de morele aanvaardbaarheid van technologische risico’s, ethiek van de techniek, morele verantwoordelijkheid in onderzoeksnetwerken, ethiek van nieuwe opkomende technologieën, het idee van nieuwe technologie als sociale experiment, veranderende waarden en conceptuele disruptie. Hij is een van de auteurs van een veel gebruikt leerboek op het gebied van ethiek en techniek (Ethics, Technologie and Engineering). Verder heeft hij onder andere gewerkt aan methoden om waarden te vertalen in ontwerpvereisten en om beter om te gaan met conflicterende en veranderende waarden in het ontwerpproces.

Terugblik
- Slides
- Video
- Chat
- Meer informatie is ook te vinden op de website van het Delft Design for Values Institute.
- Je kunt je inschrijven voor de nieuwsbrief.
- Een toegankelijke introductie tot Design for Values is ook te vinden in hoofdstuk 5 van ons leerboek:
- Als je geïnteresseerd bent in andere publicaties, zijn die hier te vinden. De meeste zijn open access.
December 2024, Marc van Meel (KPMG) over “De Politiek van AI: De Mens Centraal in de Modelsamenleving“
Marc van Meel is Managing Consultant Responsible AI bij KPMG en een autoriteit op het gebied van data science en digitale ethiek. Hij ondersteunt organisaties bij het strategisch inzetten van AI, het beheersen van risico’s en het naleven van regelgeving. Zijn focus ligt op het ontwikkelen van AI-oplossingen die zowel technisch robuust als ethisch verantwoord zijn. Daarnaast is Marc een veelgevraagd spreker, gastdocent, founder, en host van een podcast over AI. Hij maakt verantwoorde AI-toepassingen toegankelijk en begeleidt teams in het navigeren door de complexe vraagstukken rondom compliance en ethiek. Met zijn expertise stelt Marc organisaties in staat om hun AI-mogelijkheden op een verantwoorde en duurzame manier te benutten, waardoor zij negatieve publiciteit vermijden.

Terugblik
- Slides
- Video
- Chat
- Contact: vanmeel.marc@kpmg.nl
Januari 2025, Johan Versendaal (HU, OU) over “Wat iedere ICT-er moet weten over verantwoorde digitale innovatie: over value sensitive design, UML en de ethical matrix“
Prof. dr. ir. Johan Versendaal is sinds oktober 2008 verbonden aan de Hogeschool Utrecht als lector van het lectoraat dat vanaf 2019 Betekenisvol Digitaal Innoveren heet. Vanaf juni 2024 is hij tevens als hoogleraar verbonden aan de Open Universiteit op de leerstoel Responsible Information Systems Design, waar hij onderzoek doet naar en les geeft in de verantwoorde ontwikkeling en toepassing van digitale innovaties.
Johan Versendaal studeerde Informatica aan de TU Delft en promoveerde op ontwerpmethoden en softwarearchitecturen van informatiesystemen. Van 1991 tot 1997 werkte hij bij het Buro voor Systeemontwikkeling (het huidige Atos) als programmeur, ontwerper, en als specialist human factors en user interfaces. Daarna werd hij development manager user interfaces en product manager inkoopapplicaties bij Baan (het huidige Infor). Van 2002 tot 2012 was hij universitair docent bij de Universiteit Utrecht, departement Informatica en Informatiekunde, met als onderzoeksfocus Business/IT-alignment. Van 2014 tot 2024 was hij aangesteld als bijzonder hoogleraar E-Business aan de Open Universiteit. Via zijn eigen bedrijf voerde hij van 2012-2017 diverse IT-consultancy opdrachten uit voor klanten uit de zorg- en welzijnsector en logistiek; dit betrof onder andere de invoering van kwaliteitsmanagementsystemen, modellering van bedrijfsprocessen, en opstellen van offerteaanvragen voor IT-systemen. Hij is de afgelopen jaren diverse keren benoemd tot lid of voorzitter van commissies voor de visitaties van opleidingen in het hoger onderwijs.
Johan Versendaal is (co-)auteur van vele publicaties. Hij treedt op als spreker in binnen- en buitenland en is lid van internationale programma- en organisatiecommissies van diverse (wetenschappelijke) conferenties.

Terugblik
Februari 2025, Danny Greefhorst (Archixl), Peter Beijer (DANW) en Theo Theunissen (HAN) over “Digitale Soevereiniteit en Kritisch Denken over Digitalisering”
Let op, deze editie is bij de Hoge School Utrecht en er zijn slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar in verband met de workshop.
Digitale soevereiniteit speelt een steeds grotere rol in onze samenleving. De big tech uit de USA heeft een grote voorsprong in AI. China en de USA verzamelen meer data waar de rest van de wereld leidt aan data-armoede. Wetgeving over bijvoorbeeld privacy en transparantie wordt eenzijdig waarbij nadelige economische effecten onmiddellijk zichtbaar zijn.
In de workshop wordt vanuit logische en ethische perspectieven naar digitale soevereiniteit gekeken. Eerst om het probleem vast te stellen, vervolgens om zicht en grip op oplossingsrichtingen te krijgen.
Onze leefwereld verandert in steeds sneller tempo als gevolg van de introductie van digitale technologie. Deze snelle veranderingen, die volgens sommigen exponentieel zijn, veroorzaken morele onzekerheid en institutionele verlegenheid en brengen grote governance-opgaven met zich mee.
Digitale ethiek wordt dan ook steeds vaker te hulp geroepen om richting te geven aan ons denken en handelen in een digitale wereld. Hoe doen we dat, digitale ethiek? Hoe maken we onze morele waarden effectief en productief van toepassing op de problemen waarvoor we dagelijks worden gesteld? Er zijn inmiddels verschillende antwoorden gegeven en voorstellen gedaan waarvan er een aantal in dit boek worden besproken. Alles begint echter met aandacht voor digitale ethiek en gestructureerd en systematisch kritisch denken. Daar breekt dit boek ook een lans voor.
Een nieuwe generatie studenten moet snel kennismaken met de ethische aspecten van een digitale wereld en zij moeten worden toegerust om deze problemen, en het denken over oplossingen, te integreren in hun professionele praktijk. Dit boek maakt daarmee een verdienstelijk begin en ik hoop dat het mede vorm kan geven aan de ontwikkeling van hoger onderwijs en curriculumontwikkeling op het gebied van digitale ethiek. – Voorwoord door Prof. dr. Jeroen van den Hoven (Ethiek en Technologie, Technische Universiteit Delft)
Drs. Danny Greefhorst is directeur van ArchiXL en werkzaam als en werkzaam als consultant en architect op kennis-, informatie- en data-intensieve vraagstukken. Danny is actief in het architectuur-vakgebied en publiceert hier ook regelmatig over. Hij is voorzitter van de interessegroep kritisch denken van informatie van de vakverenigingen KNVI en DANW. Hij schreef eerder boeken over enterprise-architectuur, digitalisering en testautomatisering. In 2011 ontving Danny de NAF-penning voor zijn bijdrage aan de architectuurcommunity in Nederland.

Dr. Peter Beijer heeft internationaal gewerkt op het raakvlak van business en technologie en is nu voorzitter van het Digital Architects NetWork. Gefascineerd door de invloed van informatie op sociaal-maatschappelijke processen heeft hij promotieonderzoek gedaan naar de rol van betekenisgeving in besluitvormingsprocessen bij innovaties in de digitalisering van organisaties. Hij heeft gepubliceerd over betekenis-creërende processen in organisatieverandering en is (mede)auteur van een aantal boeken, waarvan de laatste over kritisch denken van digitalisering, om het belang van logisch en ethisch redeneren onder de aandacht te brengen.

Dr. Theo Theunissen is docent en onderzoeker bij de HAN University of Applied Sciences. Hij is gepromoveerd aan de Universiteit Utrecht op het gebied van kennisoverdracht in continue softwareontwikkeling. Hij studeerde wijsbegeerte en cognitiewetenschap aan de Radboud Universiteit van Nijmegen. Theo is secretaris van de interessegroep kritisch denken van informatie en de interessegroep ethiek voor informatieprofessionals van de KNVI en DANW, en lid van de Ethische Commissie Onderzoek op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).

Aanmelden
Maart 2025, Iris Muis (UU) over Data Ethics Decision Aid (DEDA)
Intro
Bio
Aanmelden
- Aanmelden via de KNVI
April 2025, Dasha Simons (IBM) over Responsible AI
Intro
Bio
Aanmelden
- Aanmelden via de KNVI
Mei 2025, Ben Zevenbergen (Google)
Intro
Bio
Aanmelden
- Aanmelden via de KNVI
Juni 2025, Carolien Glasbergen (UWV) en Lydia Duijvestijn (oud-IBM, OU) over “Kan het? Mag het? Willen wij het?”
Intro
Bio
Aanmelden
- Aanmelden via de KNVI

